Մշո Առաքելոց վանքի եկեղեցու դուռը, 1134 թ. (ՀՊՊԹ)։
Msho Arakelots monastery church door, 1134 (HELS).
Msho Arakelots monastery church door, 1134 (HELS).
Армянская резьба: изящество во всем
Художественная обработка дерева (փայտարվեստ) — искусство с тысячелетними традициями.
Художественная обработка дерева (փայտարվեստ) — искусство с тысячелетними традициями.
Говорят, в стране хачкаров повсюду слышна мелодия каменной песни. Но не только камни поют в Армении, а всё, к чему прикасаются руки истинных мастеров. Кроме искусных камнерезов, здесь веками создавали шедевры и другие варпеты — резчики по дереву.
Искусство резьбы по дереву сродни каменной скульптуре. Считается, что более тысячи лет назад лучшие мастера жили в области Ван — именно там, где древесины не так много. Ванцы не использовали дерево в строительстве или в качестве материала для отопления жилищ и относились к нему бережно и любовно, желая, чтобы оно радовало глаз. Так появлялись деревянные украшения, резные ложки и другие предметы быта.
Со временем мастера стали делать деревянные двери для храмов. Первая из них, известная нам, — двустворчатая дверь с чарующим изящным орнаментом из монастыря Сурб Аракелоц в Муше (Мшо Аракелоц), датированная 1134 годом (мастера Торос, Григор и Лукас). В Средние века монастырь был армянским центром культуры. Во время османского бесчинства 1915 года Мшо Аракелоц, основанный еще Григорием Просветителем, был разрушен. В 1916 году, после отступления турок, известный историк и археолог Смбат Тер-Аветисян обнаружил дверь, прихваченную ими в качестве трофея, в Битлисе. Вскоре ее доставили в тбилисский музей этнографического общества Армении, а позже, в 1925-м, перевезли в Исторический музей Еревана. Уникальный образец средневекового армянского искусства был спасен.
Есть и другая версия спасения реликвии. В результате резни к российской границе потянулись беженцы, избежавшие гибели. Среди них был человек, который тащил на спине огромную дверь, едва передвигаясь под ее тяжестью. Оказалось, что это сын игумена монастыря Аракелоц, который чудом успел спасти эту дверь. Из Ани обоз военного врача довез ее до Эчмиадзина, хотя некоторые утверждают, что человек сам туда доставил эту дверь, находясь в тяжелейшем пешем пути более месяца.
Со временем мастера стали делать деревянные двери для храмов. Первая из них, известная нам, — двустворчатая дверь с чарующим изящным орнаментом из монастыря Сурб Аракелоц в Муше (Мшо Аракелоц), датированная 1134 годом (мастера Торос, Григор и Лукас). В Средние века монастырь был армянским центром культуры. Во время османского бесчинства 1915 года Мшо Аракелоц, основанный еще Григорием Просветителем, был разрушен. В 1916 году, после отступления турок, известный историк и археолог Смбат Тер-Аветисян обнаружил дверь, прихваченную ими в качестве трофея, в Битлисе. Вскоре ее доставили в тбилисский музей этнографического общества Армении, а позже, в 1925-м, перевезли в Исторический музей Еревана. Уникальный образец средневекового армянского искусства был спасен.
Есть и другая версия спасения реликвии. В результате резни к российской границе потянулись беженцы, избежавшие гибели. Среди них был человек, который тащил на спине огромную дверь, едва передвигаясь под ее тяжестью. Оказалось, что это сын игумена монастыря Аракелоц, который чудом успел спасти эту дверь. Из Ани обоз военного врача довез ее до Эчмиадзина, хотя некоторые утверждают, что человек сам туда доставил эту дверь, находясь в тяжелейшем пешем пути более месяца.
Сегодня она находится в ереванском Национальном историческом музее
ԻՆՉՊԵՍ ՓՐԿՎԵՑ ՄՇՈ ԱՌԱՔԵԼՈՑ ՎԱՆՔԻ ԴՈՒՌԸ
Պատմությունը պահպանել է 1134 թվականին Մշո Սուրբ Առաքելոց վանքի երկփեղկանի փայտյա դուռը ստեղծած վարպետների անունները` գծող Ղուկաս, փորագրիչներ Թորոս և Գրիգոր: Շուրջ 9 դար առաջ մեծ վարպետությամբ փորագրված այդ դուռը` հայկական միջնադարյան կիրառական արվեստի գլուխգործոցներից է և Գրիգոր Լուսավորչի կողմից դեռևս 4-րդ դարի սկզբին հիմնած Մշո Առաքելոց վանքի եզակի մասունքներից: Դռան փեղկերը ծածկված են երկրաչափական զարդանախշերով, շրջանակի աջ և ձախ կողմերը՝ կենդանակերպի, իսկ վերնամասը՝ հեծյալների բարձրարվեստ հարթաքանդակներով։
1-ին աշխարհամարտը արհավիրք դարձավ պետականություն չունեցող և երկու պատերազմող կայսրությունների հակամարտության մեջ ներքաշված հայ ժողովրդի համար: Ռուսական զորքը սկսեց իր հարձակումը կովկասյան ճակատում 1916-ի սկզբին, երբ Արևմտյան Հայաստանի նահանգներում հայեր փաստացի արդեն չկային: Ռուսական զինուժի կողմից ռազմակալած տարածքներում կազմակերպվեցին գիտական արշավախմբեր, որպիսի հնարավոր լիներ փրկել հայերից մնացած իրեղեն մասունքները: 1915-ի ցեղասպանության ընթացքում թուրքերի կողմից բարբարոսաբար ավերված էր նաև միջնադարյան հայ մշակույթի և գրչության նշանավոր կենտրոն Մշո Առաքելոց վանքը: Բայց մինչ այդ ջարդարարները վաճառելու նպատակով տեղահանել և թաքցրել էին Մուշի եկեղեցիների դռները տարբեր վայրերում:
Մշո Առաքելոց վանքի դուռը պատահաբար հայտնաբերում է հնագետ-պատմաբան Սմբատ Տեր-Ավետիսյանը 1916-ի ամռանը Բիթլիսում: Նա ճանաչում է դուռը թուրքերի կողմից լքված և հայերից թալանված գույքով անկանոն լցված պահոցներից մեկում: Գաղթականների մի խմբի հետ դուռը դժվարությամբ հասցվում է Թիֆլիս և պահվում Հայոց Ազգագրական ընկերության թանգարանում: Հետագայում արդեն հնագետ Աշխարհբեկ Քալանթարի ջանքերով դուռը փախադրվում է Երևան, Հայաստանի պատմության թանգարան, որտեղ էլ մինչ այժմ պահվում է` որպես Արևմտյան Հայաստանի դարպասների յուրօրինակ խորհրդանիշ:
Նյութի աղբյուր`https://www.facebook.com/ruben.shukh/posts/943287522452447?from_close_friend=1¬if_t=close_friend_activity
Комментарии
Отправить комментарий