Հայ հին նշանավոր գերդաստանների շարքում իրենց արժանի տեղն ունեն Բեհբությանները (Բեհբութովները), որոնք ապրել եւ գործել են Վրաստանում։ Գերդաստանի անվանադիր նախահայրը եղել է Խոջա Բեհբութը (16-րդ դար), որը պատմության մեջ հիշվում է նշանակալից փաստով՝ կառուցել է Հավլաբարի (Թիֆլիսի հնագույն թաղամասերից մեկի) հայկական եկեղեցին, որի շուրջը տարածվել է Խոջիվանքի գերեզմանատունը՝ հայոց մեծերի պանթեոնը։ Այստեղ են թաղված Րաֆֆին, Թումանյանը, Մուրացանը եւ շատ այլ նշանավոր հայեր։ Բեհբությանները մեծ ազդեցություն են ունեցել վրաց արքունիքում, եւ պատահական չէր, որ 1714թ. սկսած` ժառանգաբար վարել են Թիֆլիսի մելիքի կամ մամասախլիսի, այսինքն՝ քաղաքագլխի պաշտոնը։ Նրանցից առաջինը՝ Աշխարհաբեկը, 1723թ. սպանվել է Թիֆլիս ներխուժած թուրքերի կողմից։ Նրան փոխարինել է որդին՝ Բարսեղը, որն առավել հայտնի է եղել Մելիք Աղա անունով։ Նրանք են հիմնել Թիֆլիսի հայոց Կուսանաց վանքը։ Հիշարժան է նաեւ այն փաստը, որ Մելիք Աղան դեռեւս դեռահաս թագաժառանգ Հերակլին ուղեկցել է պարսից Նադիր Շահի արքունիք, մասնակցել շահի հնդկական արշավանքին, աչքի ընկել արիությամբ, որի համար արժանացել է բարձր պարգեւի՝ ադամանդակուռ սրի եւ ստացել պարսից արքունիքի որսապետի պաշտոնը։ Թիֆլիսի քաղաքագլխի պաշտոնը հաջորդաբար վարել են Մելիք Աղայի որդիները՝ Հովհաննեսը եւ Հովսեփը։ 1801-ին, երբ Վրաստանը միացվեց Ռուսաստանին, Հովսեփը դարձավ արքունի խորհրդական, գլխավորեց Վրաստան ներխուժած պարսկական զորքի դեմ մղվող կռիվները, եւ հաղթանակի համար բարձր պարգեւներ ու գնդապետի կոչում ստացավ ռուսաց Ալեքսանդր Ա կայսրից։ Ռուսական բանակի ականավոր զորավար դարձավ Հովսեփի որդին՝ Բարսեղ Բեհբութովը, որը 1856թ. ստացավ գեներալ-լեյտենանտի կոչում։ Նա 1812թ. Հայրենական պատերազմի մասնակից էր, եղել է Կովկասի կառավարչապետ Ա. Երմոլովի համհարզը, Իմերեթիայի կառավարիչ (1825-27թթ.), Հայկական մարզի կառավարիչ (1830-38թթ.), զբաղեցրել պետական եւ զինվորական բարձր պաշտոններ, պարգեւատրվել ադամանդակուռ սրով եւ բազմաթիվ շքանշաններով։ Ռուսական բանակի գեներալ-լեյտենանտ էր նաեւ Բարսեղի եղբայրը՝ Դավիթ Բեհբութովը, որը հաջողությամբ շարունակել է գերդաստանի զինվորական ավանդույթները, երկար ժամանակ ծառայել Լեհաստանում։ Գերդաստանը տվել է նաեւ մշակույթի գործիչներ։ Նրանցից էր ռեժիսոր Վալերի Բեհբութովը (1885-1961), որը Բարսեղի զարմիկն էր։ Աշխատել է ռուսական շատ թատրոններում, ստեղծել է թատերախումբ եւ հյուրախաղերով եղել Ռուսաստանի բազմաթիվ քաղաքներում։ 1928-ին հյուրախաղերով եղել է նաեւ Երեւանում։ Նկարում Վասիլ (Բարսեղ) Հովսեփի Բեհբութով (նաև Վասիլ Բեհբության, վրացերեն՝ ბებუთაშვილი, 1791—1858), իշխան, հետևակազորի գեներալ (1856), հայազգի զինվորական։ Բեհբությանների իշխանական տոհմից:
«ԵԿԵՂԵՑԻՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ» - երգ, խոսք՝ ՎԱՀԱՆ ԹԵՔԵՅԱՆԻ Դաշնակահար` ԱՆԱՀԻՏ ՄԵ...
Եկեղեցին Հայկական Եկեղեցին Հայկական, ծննդավայրն է հոգւոյս, Ինչպես քարայր մ’ընդարձակ, պարզ ու խորհուրդ, մութ ու լոյս, Իր գաւիթովն հիւրընկալ, իր լայն բեմով, ու հեռուն, Կանգնած իր լուռ խորհանով, որ կարծես նաւ մ’է ծըփուն… Եկեղեցին Հայկական, ես աչքըս գոց կը տեսնեմ, Ու կը շնչեմ, կը լսեմ՝ իր Յիսուսով մանկադէմ, Իր սեղանէն մխացող, գուլայ – գուլայ խունկերով, Եւ իր պատերը ցնցող աղօթքներով ալեխռով… Եկեղեցին Հայկական բարձըր բե՛րդն է հաւատքին Իմ պապերուս` որ հողէն զայն քար առ ար հանեցին Եւ երկինքէն իջուցին զայն ցօղ առ ցօղ , ամպ առ ամպ Ու թաղուեցան անոր մէջ հանդարտութեամբ, հեզութեամբ… Եկեղեցին Հայկական մեծ վարագոյր մ’ը բանուած, Որուն ետեւ, սըկիհին մէջ, կ’իջնէ ի՛նքը Աստուած, Որուն առջեւ՝ գլխահարկ կու գայ իմ ազգըս ամբողջ Հաղորուիլ անցեալին հաց ու գինւով կենսառողջ: Եկեղեցին Հայկական՝ ծովուն դիմաց ալեկոծ Նաւահանգիստ մ’է խաղաղ, ցուրտ գիշերին՝ հուր ու բոց, Ու տռփակէզ ցերեկին անտառ մըն է ստուերոտ՝ Ուր շուշաններ կը ծաղկին Շարականի գետին մօտ: Եկեղեցին Հայկական մէն մի քարին տակ գետնի Դէպի երկինք բարձրացող գաղտ
Комментарии
Отправить комментарий