«ԵԿԵՂԵՑԻՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ» - երգ, խոսք՝ ՎԱՀԱՆ ԹԵՔԵՅԱՆԻ Դաշնակահար` ԱՆԱՀԻՏ ՄԵ...

Եղիշե Չարենց և Լեյլի | Լեյլի ջան, Լեյլի, Լեյլի…

Լեյլի (Փառանձեմ Սահակի Տեր-Մկրտչյան-Սահակյան)
(1892 – 1951)

Ծնվել է Թիֆլիսում, ծնողները Թիֆլիս էին տեղափոխվել Ղարաքիլիսայի գավառի Ձորագյուղ գյուղից։ Լեյլին ավարտել է Թիֆլիսի Հովնանյան դպրոցը, ապա որպես թարգմանչուհի աշխատել տարբեր հիմնարկություններում։ Եղիշե Չարենցի մտերիմներից էր։ Կյանքի վերջին տարիները ապրել է Մոսկվայում, որտեղ էլ մահացել է։
1959 թվականին հրատարակվել է Լէյլիի բանաստեղծական միակ ժողովածուն՝«Կարոտ» վերնագրով:

Եղիշե Չարենցի նամակը Լեյլիին
Սիրելի Լեյլի

Այս անգամ արդեն այնքան կարոտով եմ գրում (կարոտ-тоска) «սիրելի Լեյլի», որ կարծես գրում եմ Արևին, Աշխարհին ու Մարդուն-այսինքն նրանց, որ սիրում եմ ամենից ավելի և սիրում եմ այնպես, ինչպես մանկությունն են սիրում:
Լեյլի ջան, Լեյլի, Լեյլի. լավ Լեյլի: Այնքան կարոտել եմ քեզ, Լեյլի: Ասում եմ ինձ. կար մի հին աշխարհ. անունը-Նայիրի: Իմն էր այդ աշխարհը-Նայիրին: Արև էր-

Լույս, կապույտ, հեռու: Մրգեր կային՝ խաղող, ինչքան շատ,-բատիստե դեղձեր. դեղձեր՝ շրթունքների նման թավ, աղջկա այտերի նման դեղձեր, սեխը-ոսկեկոնք Շամիրամ-ախ, ինչ հիմար անասուններ են նկարիչները, որ մրգեր նկարելիս գրում են «Natur mort»-մեռած են իրենք, և ոչ թե մրգերն են «մեռյալ»: Ուզում եմ շոգ-շոգ-շոգ լինի, Լեյլի, երկինք լինի-կապույտ-կապույտ, ինչպես պողպատի, կամ ծովի փայլը,-մրգեր լինեն-շատ, հասուն, գույնզգույն-և լինի Լեյլին-Լեյլու աչքերը լինեն և ժպիտը խայթող (շոգ արևի նման):
Այսպես եմ մտածում ես՝ հանրակացարանի մի անկյունում ընկած, հանրակացարան, որտեղ ապրում են քսան հոգի. կինս պառկել է «մահճակալի վրա»-ինչի՞ մասին է մտածում, Լեյլի. նա լավ աղջիկ է, Լեյլի. ես նրան այնքան եմ սիրում, ինչքան Շամիրամը Արային: Եվ երևակայիր, Լեյլի՛. քսաներեք տարեկան ամուսնանալ, լինել պոետ, ֆանտազյոր, սիրող-և հանկարծ ընկնել հանրակացարան, որտեղ պառկելու տեղ անգամ չկա,-կիսաքաղց-կիսահիվանդ. իսկ ձմեռը: Իսկ կինս-Արփիկը-Լեյլի: Լեյլի, լավ Լեյլի, Լեյլի: Լեյլի:
Ես հիմար դրության մեջ եմ ընկել, Լեյլի: Եկա, որ մտնեմ համալսարան-բայց ընկա հանրակացարան… որովհետև Պետական համալսարանը հանրակացարան չունի և սնունդ չի տալիս: Իսկ ես-ոչ մի կոպեկ չունեմ: Չգիտեմ-ի՞նչ անեմ: Նորից հազարերորդ անգամ մտածում եմ մեր հայրենի դեմքերի սևության մասին, ինչքան սև են, գորշ են, ծանր են մերոնք, Լեյլի… Իմ դրությունը հիմա ավելի քան անել է. Մի կողմից գրավում է Մոսկվան, ուզում ես կրթվել, գրել, մեծ, մե՜ծ, մե՜ծ մտքեր են հղանում, հսկայական պլաններ,- մյուս կողմից… հանրակացարան, կինս-քաղցած, ո՛չ մի ծանոթ դեմք… Հայաստան վերադառնալ ես չեմ ուզում. Մնալ այստեղ–չեմ կարող. Ի՞նչ անել…. Երևակայիր, Լեյլի, այնքան անել դրություն, որ ես վերցրել և մի նամակ եմ գրել… ո՞ւմ… Մակինցյանին!! Մի մարդու, որին ամենից քիչ կուզենայի գրել. բայց… գրեցի, որովհետև սիրում եմ կնոջս, և կինս քաղցած է, да ведь они, наши наиряни, напливали на мою душу, загрязили бсе, что было светло. Նրանք իրավունք չունեն ինձ քաղցած թողնելու, Լեյլի-և
Մնաց բարով, Լեյլի: Սիրտս արագ է խփում. Էլ չեմ ուզում գրեմ: Շատ-շատ-շատ կարոտով իմ հանրակացարանի մութից մինչև Կովկաս պարզում եմ շրթունքներս, որ համբուրեմ Լեյլիին-

Չարենց

Խնդրում եմ նամակ գրես: Շատ եմ ուզում: Հասցես–Москва, рождественка 3. Предст. С. С. Р. Арменин, հանձնել Չ-ին:
Լեյլի, կուզեի գրել, թե ի՞նչն է ամենից ավելի իմ վրա ազդում ու տխրություն պատճառում… Ռուս արդի գրականությունը: Այն մեծ, հզոր, հսկա գրականությունը հիմա դարձել է– փոքր, անշնորհք, ճղճիմ. Մի կողմից– ինչ-որ անշնորհք-անբովանդակ имаженист-ներ (որոնց մեջ մի ընդունակ մարդ կա- Сергей Есенин), մյուս կողմից – պրոլետարական գրողներ, որոնց մեջ ոչ մի ընդունակ մարդ չկա… բայց ցավն այն է, որ նույնիսկ դրանց երեկույթները ես չեմ կարող հաճախել, որովհետև… մուտքի տոմսն արժե 1000 ռ.!!! Մի անգամ գնացի. մտածում էի, այդ մարդիկ գիտե՞ն, որ եթե ես նրանց մեջ լինեի՝ իրենք կունենային իսկական պրոլետարական պոետ: Երբ մարդ ոչինչ չունի– մի խանգարի ունենալ մի հսկա մեծամտություն!!!
Նորից բարևներ և նորից –սպասում եմ նամակի.

Քո՝ Չարենց

<1>921, 21 VIII, Մոսկվա
Բարևներ կնոջիցս: