«ԵԿԵՂԵՑԻՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ» - երգ, խոսք՝ ՎԱՀԱՆ ԹԵՔԵՅԱՆԻ Դաշնակահար` ԱՆԱՀԻՏ ՄԵ...

ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՁԵՌԱԳԻՐ ԳԻՐՔ՝ՄԱՏՅԱՆ
Հայկական պատմամշակութային ընդհանուր ժառանգության մեջ առանձնահատուկ տեղ է գրավում միջնադարյան ձեռագիր գիրքը: Այն ոչ միայն արժեքավոր է բազմահարուստ բովանդակությամբ (պարունակած պատմական, աստվածաբանական, փիլիսոփայական, գրական և մատենագրական այլազան նյութերով), այլև որպես արվեստի գործ՝ իր գրանյութով, գրչությամբ, մանրանկարչությամբ, խազագրությամբ (միջնադարյան նոտագրություն), նաև որպես ճշգրիտ վավերագիր՝ գրչության տեղի, ձեռագիրը ստեղծող անձանց, գրության թվականի և տվյալ ժամանակի բազմապիսի իրադարձությունների մասին պատմող հիշատակարաններով Այս տեսակետից ամեն մի ձեռագիր միանգամայն ուրույն մշակութային հուշարձան է:

Դարերի բազում և տարաբնույթ փորձությունների բովով մեր օրերն է հասել հայերեն շուրջ 30 000 ձեռագիր: Հայերեն ձեռագրերի ամենամեծ հավաքածուն՝ շուրջ 13 000 ամբողջական մատյան և 2000-ից ավելի պատառիկ պահվում է Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի գիտահետազոտական ինստիտուտ Մատենադարանում: Շուրջ 4 000 մատյան է պահվում Վենետիկի Մխիթարյան միաբանության մոտ, և նույնքան էլ Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքարանում (Սրբոց Հակոբյանց վանք), մոտավորապես 2000 մատյան գտնվում է Վիեննայում (Մխիթարյնաների գրադարան), 1000-ից ավելի ձեռագիր՝ Ս. Էջմիածնում, և նույնքան՝ Նոր Ջուղայի Ամենափրկիչ վանքում (Իրան)։ Հայերեն ձեռագրերի հարուստ հավաքածուներ ունեն նաև աշխարհի մի շարք նշանավոր թանգարաններ ու գրադարաններ (Փարիզ, Լոնդոն, Վաշինգտոն, Սանկտ Պետերբուգ և այլն)։

1915 թ. Հայոց ցեղասպանության ժամանակ Արևմտյան Հայաստանում և Թուրքիայի տարածքում ոչնչացվել է 10 000-ից ավելի ձեռագիր

,,Հաղբատի Ավետարանը,, 1211 թ. անեցի Սահակի պատվերով գրվել է Հաղբատում, նույն թվականին նկարազարդվել է Անիի Բեխենց վանքում եւ կազմվել Հոռոմոսի վանքում։ Նշանավոր է, որպես Անիի մանրանկարչության եզակի օրինակ, քանի որ անիական ձեռագրեր գրեթե չեն պահպանվել։ Այս մեկը փրկվել է շնորհիվ այն բանի, որ 1223 թ. մի արցախցի այն գնել եւ ուղարկել է իր հայրենի գավառ։ Շուրջ 700 տարի մատյանը պահվել է Արցախի տարբեր վանքերում (նորոգվել, կազմվել), 1920-ականներին՝ Գետաշեն գյուղում, որտեղից բերվել է Ս. Էջմիածին, իսկ այնուհետեւ՝ Երեւանի Մատենադարան (թիվ՝ 6288)։ Այս լուսանկարում ձեռագրի հին կազմն է։ Այն հիմնովին նորոգվել է 2007-ին։

Haġbati avetaranə,, 1211 tʻ. Если в в имя, ты, тогда тогда, и, и, и, и. Если вы хотите увидеть имя дня дня Аллаха (norogvel), 1920-летнего, 700-летнего,, orteġicʻ, 1920, 1920, 1920 Ēǰmiacin, (((((6288 2007 2007 2007

Евангелие с серебряной крышкой
Иллюстрированная рукопись
Дата: 13 и 17 века
Эмалированная обложка с драгоценными украшениями из позолоченного серебра для армянского Евангелия 13-ого века – пример работы среброделов 17-ого века из Кайсери. На лицевой и задней обложках стоит подпись Аствацатура Шахамира, Кайсери, 1691 год. В центре лицевой обложки изображено Поклонение пастухов, а выше цари, следующие за звездой. На надписи, окружённой ангелами, можно прочесть “Слава Господу на небесах и мир на земле”. Обложка была использована для Евангелие, переписанного и украшенного миниатюрами письцом 13-ого века, Григором из Киликии.

Gospel with Silver Cover
Illustrated manuscript
Date: 13th and 17th century
Geography: Made in present-day Turkey, Kayseri
Medium: Ink and tempura on parchment
Cover: silver, gilt, jewels, enamel

Description
These jeweled, enameled, and gilt-silver repoussé covers for a gospel are examples of the work produced in the late seventeenth-century silversmith workshop of Kayseri. Both front and back cover are signed, informing us that they were made in Kayseri in 1691 by Astuatsatur Shahamir. The central image on the front cover depicts the Adoration of the Shepherds, and above, the magi following the star. Amid angels, the banner in the sky proclaims, "Glory to God in the highest and on Earth peace." The same composition of shepherds appears on two sets of gospel covers made in Kayseri by M. Karapet Malkhas, one dated 1671 (Mekhitarist Library, Vienna, MS 416) and the other dated 1691 (present location unknown). On the back is the Resurrection, showing Christ in a mandorla holding a bannered cross, surrounded by baroque cherubs and clouds. The green velvet spine is decorated with six garnets and numerous glass or crystal gems arranged in a diamond pattern. These covers were attached to a gospel copied and illuminated by a thirteenth-century scribe named Grigor, possibly from Cilicia.

Ավետարանը արծաթե ծածկով
Նկարազարդ ձեռագիր
Ամսաթիվ `13-րդ եւ 17-րդ դար
Աշխարհագրություն. Պատրաստված է ներկայիս Թուրքիայում, Կեսարիայում ,13-րդ դարի գրագիր Գրիգոր անունով, հնարավոր է Կիլիկիայից
,